De vierde industriële revolutie gaat gepaard met disruptieve innovatie en een toenemende complexiteit. ‘Om kansen te pakken en bedreigingen het hoofd te bieden, moeten organisaties anders gaan denken en werken’, stelt Herman Hovestad, vennoot van Custom Management Interim Directeuren. ‘Een hiërarchische aansturing moet plaatsmaken voor dienend leiderschap, organisatiestructuren moeten verplatten en flexibiliseren en de cultuur moet ruimte bieden aan een ander type medewerker.’ Naast de vierde industriële revolutie moet het bedrijfsleven inspelen op ontwikkelingen als de klimaatcrisis en de polarisering in de multiculturele samenleving.
Gezonde tegenspraak
Ook familiebedrijven staan voor de uitdaging om met hun tijd mee te gaan, buiten naar binnen te halen en zichzelf steeds opnieuw te blijven uitvinden. Diversiteit in brede zin speelt een belangrijke rol in die transformatie: niet alleen qua geslacht, maar ook qua leeftijd, achtergrond, expertise, ervaring en onafhankelijkheid van geest. Hovestad: ‘Die diversiteit ontbreekt nog te vaak: commissarissen bijvoorbeeld worden nog te vaak geworven via het netwerk en niet geselecteerd op hun expertise. Als interim-directeuren worden wij dagelijks geconfronteerd met de gevolgen daarvan: door een te volgzame raad en het ontbreken van gezonde tegenspraak reageert de organisatie vaak te laat of verkeerd op externe ontwikkelingen. Zeker in deze turbulente tijden kan dat desastreuze gevolgen hebben.’
Diversiteit vanuit drie invalshoeken
Het belang van diversiteit in brede zin voor familiebedrijven wordt belicht door drie gastsprekers:
Kritisch klankbord
De eerste spreker vertelt hoe ze haar vader opvolgde als directeur van het familiebedrijf, ondanks weerstand van de zittende commissarissen, die vervolgens opstapten. De nieuwe raad is divers samengesteld en vormt een waardevol kritisch klankbord. ‘Het is fijn als commissarissen zo nodig zeggen: “Zou je die overname nou wel doen?” Of bij ideeën: “Heb je daaraan gedacht?”’
Oog voor de tijdgeest
De tweede spreker vertelt hoe hij als extern directeur een familiebedrijf de draai hielp maken naar duurzaam ondernemen: een eigentijdse invulling van de waarden van het bedrijf. ‘Je hebt een raad van commissarissen nodig die oog heeft voor de tijdgeest en via internet en social media goed op de hoogte is van maatschappelijke trends. Een diverse samenstelling van de raad kan daarbij helpen.’
Gerard en Anton Philips in modern jasje
De derde spreker levert een bijdrage aan de oplossing van het integratieprobleem door binnen en buiten het familiebedrijf een brug te slaan tussen de verschillende nationaliteiten en culturen in Nederland. ‘Bestuurders en commissarissen moeten ook in de 21e eeuw hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen, net als Gerard en Anton Philips, maar dan in een modern jasje. Want we zijn niet alleen op aarde voor een zo hoog mogelijk ebitda.’
Hoger op de agenda zetten
Het thema duurzaamheid staat bij sommige familiebedrijven inmiddels op de agenda, blijkt tijdens de aansluitende paneldiscussie, geleid door Maurits Bruel van MESA. Een aanwezige commissaris: ‘Ik heb mezelf tot chief sustainability officer gebombardeerd in de board.’ Er is echter nog wel een slag te maken. Datzelfde geldt voor diversiteit. Vrouwen en mensen met een niet-Nederlandse achtergrond zijn nog altijd in de minderheid in de leiding van familiebedrijven, net als in de rest van het bedrijfsleven. Een hobbel daarbij is onbekendheid, merkt een commissaris op. ‘Bestuurders en commissarissen hebben nu eenmaal vaak geen vrouwen en niet-Nederlanders in hun netwerk.’ Die hindernis moet geslecht worden, ook om eventuele vooroordelen weg te nemen.
Verantwoordelijkheid nemen
Familiebedrijven vormen de beste omgeving om verantwoordelijkheid te nemen voor diversiteit, duurzaamheid en sociaal-maatschappelijke initiatieven, stelt François Carstens van MESA in zijn wrap-up van de bijeenkomst. ‘Ze zijn innovatief en ondernemend, gericht op de lange termijn, beschikken over geduldig kapitaal en creëren rendement in andere termen dan alleen geld.’ Carstens besluit met een beroep op de commissarissen in de zaal én daarbuiten: ‘Mao Zedong zei ooit: “Elke lange mars begint met de eerste stap.” Welke eerste stap zet ú morgen?’